Kéo co – Di sản hấp dẫn của nhân loại

Tọa đàm có sự tham gia của hơn 50 đại biểu đến từ Hội kéo co Gijisi (thành phố Dangjin, Hàn Quốc), các bảo tàng, di tích và trường đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội. Mục đích của tọa đàm là chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm tổ chức các hoạt động giáo dục di sản văn hóa phi vật thể nói chung và Nghi lễ và trò chơi kéo co nói riêng.

Phát biểu tại tọa đàm, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam PGS. TS Đỗ Văn Trụ cho biết: Năm 2015, kéo co đã được Unesco ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc, Philippin) và trở thành môn thi đấu thể thao phổ biến hiện nay ở Việt Nam và một số nước trên thế giới.

Chính vì thế, nghi lễ và trò chơi kéo co là một di sản văn hóa phi vật thể vô cùng quý giá, vừa là trò chơi hấp dẫn, vừa là nghi lễ thiêng liêng gắn kết với đời sống tinh thần, tâm linh và ước vọng tốt đẹp của cộng đồng, như một sợi dây tượng trưng cho sự kết nối của cộng đồng, hết sức phong phú, đa dạng, với những sắc thái riêng của mỗi quốc gia và các vùng miền khác nhau, đó là sự đa dạng văn hoá. Các cộng đồng là người đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc sáng tạo, bảo vệ, giữ gìn, duy trì, tái sinh, làm giàu thêm sự đa dạng văn hóa và tính sáng tạo của con người, trực tiếp là các cộng đồng kéo co, các nghệ nhân kéo co.

Kéo co là trò chơi được ứng dụng nhiều nhất trong các hoạt động giáo dục và trải nghiệm, Ths. Lê Thị Liên – Phòng Giáo dục, Công chúng, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết: Kéo co là một trò chơi dân gian truyền thống, quen thuộc đối với mọi người dân Việt Nam. Trò chơi này đòi hỏi sự đoàn kết, sức mạnh đồng đội và luôn là hoạt động hấp dẫn nhất ở các lễ hội truyền thống hoặc các sự kiện có đông người tham gia.

“Ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia, kéo co là trò chơi dân gian được ứng dụng nhiều nhất trong các chương trình giáo dục di sản (theo thống kê số lượng chương trình giáo dục có sử dụng các trò chơi dân gian thì trò chơi kéo co chiếm đến 85-90%). Đặc biệt, đối với các chương trình tìm hiểu về nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử, khi phân tích về nguyên nhân thắng lợi của sự kiện, các cán bộ giáo dục của Bảo tàng Lịch sử quốc gia cũng thường sử dụng hình ảnh trò chơi kéo co để phân tích, chứng minh về sức mạnh của sự đoàn kết trong các cuộc kháng chiến và tinh thần đồng đội, hiệp sức, đồng lòng để làm nên thắng lợi chung của cả dân tộc” – bà Lê Thị Liên cho biết thêm.

Ứng dụng di sản trong giáo dục

Bên cạnh đó, tại buổi tọa đàm, đại diện Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Trung tâm HĐVHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám; Bảo tàng Hà Nội cũng đã chia sẻ kinh nghiệm trong công tác giáo dục di sản văn hóa trong thời gian qua.

Di sản phi vật thể cung cấp các cơ hội giáo dục tuyệt vời đặc biệt là đối với đối tượng học sinh phổ thông, Trưởng phòng Giáo dục-Truyền thông, Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu-Quốc Tử Giám Ths. Đường Ngọc Hà cho biết: Di sản văn hóa (dù là vật thể hay phi vật thể) làm nên những chất liệu cho giáo dục phổ thông toàn diện, từ các môn khoa học tự nhiên đến xã hội, từ phát triển kỹ năng tư duy đến các kỹ năng sống và làm việc của thế kỷ 21 như giao tiếp, hợp tác, làm việc nhóm…

Vật nên từ năm 2016, Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu-Quốc Tử Giám đã bắt tay vào xây dựng các chủ đề giáo dục di sản và cho đến nay di tích có hơn 30 chủ đề giáo dục di sản cho đối tượng học sinh từ cấp mẫu giáo đến đại học. Trong số đó có nhiều chủ đề về di sản văn hóa phi vật thể như chủ đề “Lớp học xưa” dành cho học sinh tiểu học hay chủ đề “Vinh quy bái tổ”, chủ đề “Thi Hương, thi Hội, thi Đình” dành cho học sinh THPT đã thu hút được rất nhiều các trường đưa học sinh tới tham gia. Từ tháng 1/2023 đến tháng 11/2023, di tích đã đón và tổ chức cho gần 7.000 học sinh đến tham gia trải nghiệm giáo dục di sản.

Cũng theo bà Đường Ngọc Hà, điểm đặc biệt trong các chương trình giáo dục di sản của Văn Miếu-Quốc Tử Giám là luôn tạo cơ hội cho học sinh được chủ động trong các bước trải nghiệm, học sinh được tiếp thu tri thức một cách chủ động, sáng tạo thông qua các hoạt động tương tác, tự trải nghiệm, khám phá. Thay vì phương pháp thuyết minh truyền thống, học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động thì các em học sinh được phát lá phiếu điều tra cùng các câu hỏi đơn giản, không quá khó, gợi tính tò mò, gợi niềm ham khám phá, tạo gay cấn một chút, hồi hộp một chút để hấp dẫn các em.

Trưởng phòng Trưng bày – Tuyên truyền, Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Thị Ngọc Hòa cho rằng: Trong kho bảo quản với hơn 70.000 các tài liệu, hiện vật của Bảo tàng đã không ngừng phát huy giá trị trong công tác trưng bày. Là điều kiện thuận lợi để xây dựng các chuyên đề trưng bày khác nhau trong đó có nhiều chuyên đề trưng bày liên quan đến bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa nói chung và di sản văn hóa phi vật thể nói riêng. Bộ phận sưu tầm của bảo tàng vẫn luôn nỗ lực không ngừng để có thể sưu tầm thêm được nhiều tài liệu, hiện vật hơn nữa đáp ứng nhu cầu ngày một cao trong công tác trưng bày, giáo dục công chúng.

“Đồng thời, khi tích hợp nội dung di sản với chương trình học trên lớp sẽ giúp bài học trở nên sinh động hơn nhờ các hoạt động trải nghiệm với nội dung di sản. Yêu cầu tích hợp các nội dung của di tích với các môn học gắn với yêu cầu chuẩn kiến thức và kỹ năng của mỗi khối lớp sẽ giúp cho các chủ đề giáo dục về di sản văn hóa phi vật thể phù hợp với nhận thức của từng đối tượng học sinh, lượng kiến thức quá khó hay quá dễ đều khiến cho chủ đề giáo dục di sản tại di tích giảm tính hấp dẫn, không thu hút được các em” – bà Nguyễn Thị Ngọc Hòa nhấn mạnh.

Trong khuôn khổ sự kiện, Bảo tàng Kéo co Gijisi đã trao tặng Hộp giáo dục kéo co cho Bảo tàng Hà Nội, trình diễn di sản nghi lễ và trò chơi kéo co Gijisi của Hàn Quốc và hoạt động trải nghiệm dành cho công chúng, học sinh sinh viên./.